Damakta bıraktığı özgün lezzet ve faydaları ile zeytinyağı yüzyıllardır sofralarımızın bir parçasıdır. Lezzeti öylesine eşsizdir ki, mutfağımızda zeytinyağlı adı verilen bir yemek türü bulunur. Elbette bu yemeklerin sırrı, geleneksel soğuk sıkım zeytinyağı kullanılmasıdır. Soğuk sıkım tekniği gücünü doğallıktan alır. İyi beslenme trendleri ile beraber kıymeti daha iyi anlaşılmıştır. Sıkım, halen geleneksel yöntemlere en yakın şekilde yapılır. Böylece yağın besin değeri ve lezzeti korunur. Günümüzde soğuk sıkımın yanı sıra rafine yöntemlerle elde edilen çeşit çeşit zeytinyağı bulabilirsiniz. Peki soğuk sıkım zeytinyağı nedir? Nasıl ayırt edebilirsiniz? Merak ettiğiniz detaylara ışık tutmak için dosyamız sizlerle.
Öncelikle soğuk sıkım zeytinyağı nedir, tanımlayalım. Adını üretim şeklinden alır. Erken toplanan zeytinlerden, kısa sürede soğuk sıkım yöntemi ile çıkarılan yağa, soğuk sıkım zeytinyağı denir. En kıymetli soğuk sıkım zeytinyağını, ilk hasattan, erken toplanan zeytinlerden elde edebilirsiniz. Sıkım sırasında zeytinler, çekirdekleri ile beraber işleme girer. Yağ, geleneksel değirmenlerde taş baskı yoluyla çıkar. Bu yöntem sırasında zeytin meyveleri yavaş ve ısı üretmeyen bir işlem maruz kalır. Bu, daha az oksidasyon demektir. Böylelikle zeytinyağının besin değeri ve lezzeti en üst düzeye ulaşır. Öte yandan kaliteli bir soğuk sıkım olması için kullanılan suyun sıcaklığı gibi birçok detay önem taşır.
Soğuk Sıkım Zeytinyağı Nasıl Üretilir?
Titiz bir üretim süreci ile soğuk sıkım zeytinyağı elde edebilirsiniz. Geleneksel soğuk sıkım zeytinyağı üretim süreci taş değirmenlerden geçer. Günümüzde aynı metodu daha zahmetsiz bir şekilde meydana getiren motorlu makineler mevcuttur. Peki, soğuk sıkım zeytinyağı nedir, ona adını veren üretim şeklinin inceledikleri nelerdir? İşte bu sorunun ayrıntılı yanıtları;
- Soğuk sıkım zeytinyağı elde etmek için öncelikle kaliteli zeytinler kullanmalısınız. Zeytinin cinsi yağ için uygun olmalıdır.
- Meyveleri, yağ çıkaracak düzeyde olgunlaştığında toplamalısınız. En kaliteli zeytin yağı ilk ve erken hasatta elde edilir. Bu dönem ülkemizde eylül ile kasım ayları arasına denk gelir. Zeytinlerin yeşil renkte olması ayırt edicidir. Ayrıca toprağa düşmeye başlamamış meyveler yağ için kullanılır.
- Topladığınız zeytinleri içerisindeki yabancı maddelerden arındırmalısınız. Saplar, dal parçaları, yapraklar gibi maddeleri ayıklamalısınız. Bu sırada çürük, zarar görmüş zeytinleri de ayırmak gerekir.
- İyi bir temizliğin ardından öğütmeye geçebilirsiniz. Temiz zeytinleri hasır çuvallarla değirmenlerde öğütebilirsiniz. Çevrenizde soğuk sıkım teknolojisini makineli üretime taşıyan işletmeler varsa, zeytinyağını makineler aracılığıyla elde edebilirsiniz. Bu işlem sırasında zeytinler çekirdekleri ile beraber makineye girer ve ezilir. Hamur haline gelir. Malaksör ile ezilen zeytinler iyice karışır.
- Ardından yağın çıkması için 27 derecenin altındaki suyu ekleyebilirsiniz. Suyun sıcaklığı daha fazla olmamalıdır. Hatta mümkünse 17-18 derecedeki suyu dahi kullanabilirsiniz. Isı derecesi zeytinyağının kalitesinde belirleyicidir.
- Sulanan hamuru dinlendirmelisiniz. Seramik veya çelik kaplar içinde dinlenen hamurun yağını ve suyunu salmasını beklemelisiniz. 20 ile 60 dakika kadar süren bu işleme malaksasyon denir. Soğuk sıkım zeytinyağı üretiminin bu aşamasında, hamuru yavaş yavaş karıştırabilirsiniz.
- Hemen ardından modern veya geleneksel presler yardımıyla hamuru sıkarak yağın çıktığını görebilirsiniz.
- Son olarak yağ içinde tortu olup olmadığını kontrol edebilirsiniz. Filtreleme ile soğuk sıkım zeytinyağını şişeleyebilirsiniz. Şişelerin koyu renkli cam ürünler olmasına dikkat etmelisiniz.
Soğuk ve Sıcak Sıkım Zeytinyağı Arasındaki Farklar Nelerdir?
Zeytinyağı içerisinde sakladığı doğal hazineyi bizlere sunarken ona hak ettiği özeni vermek gerekir. Soğuk ve sıcak sıkım zeytinyağlarının üretim süreçlerinden başlayan önemli farklar bulunur;
- Sıcak sıkım zeytinyağı üretiminde, hamurlaşma aşamasında zeytine katılan suyun sıcaklığı 40 ile 50 derece arasındadır. Bu işlem zeytinyağının ısıya dayanma derecesini yükselterek mutfakta avantaj sağlar. Ancak yağın içindeki en önemli antioksidanlardan olan polifenollerin önemli bir kısmını yok eder. Diğer bir deyişle, sıcak sıkım zeytinyağı daha yüksek ısıya dayanır. Bunun yanında besin değerinde kayıplar söz konusudur.
- Sıcak ve soğuk sıkım zeytinyağlarının üretim sürecinde önemli farklardan bahsetmek gerekir. Soğuk sıkım aynı zamanda yavaş sıkma işlemini gerektirir. Sıkım hızı ne kadar yüksekse ortaya o kadar fazla ısı çıkar. Bu da daha fazla oksidasyon demektir. Sıcak sıkım işlerine çok daha kısa sürer. Bununla beraber oksidasyon da daha yüksek olur. Yani besin değeri kaybı meydana gelir.
- Soğuk ve sıcak sıkım zeytin yağlarının belirgin farklarından biri tattır. Özellikle gurme damaklar bu farkı kolaylıkla hissedebilir. Soğuk sıkım zeytinyağının tadı daha yoğun ve keskindir. Rahatsız edici bir acılık değil, lezzetli bir yoğunluk söz konusudur. Sıcak sıkım zeytinyağlarının farkı ise daha hafif olmasıdır.
Soğuk Sıkım Zeytinyağı Faydaları Nelerdir?
Lezzetinin yanı sıra soğuk sıkım zeytinyağı faydaları ile de ünlü. İçerisinde yüksek oranda tekli doymamış yağ asitleri bulunur. Sağlıklı yağlar olarak adlandırdığımız bu bileşenlerden biri oleik asittir. Peki, oleik asit nedir, soğuk sıkım zeytinyağının faydaları üzerinde nasıl bir etkisi vardır?
- Tekli doymamış Omega-9 yağ asididir. İlaç ve kozmetik endüstrisinde kullanılan bu madde, doğal olarak %73 oranında soğuk sıkım zeytinyağında yer alır. Özellikle kalbin olağan fonksiyonları üzerinde fayda sunar.
- Bağışıklık sistemi fonksiyonlarını destekler.
- Cilt ve eklem üzerinde pozitif etkiler sunar.
- Isıya dayanıklı olduğu için yemeklerde kullanışlılık vadeder.
- Kolesterol üzerinde düşürücü etki sunar.
- Polifenol ve karotenoid içeriği ile güçlü antioksidan bileşenlerin ev sahibidir. Serbest radikal adı verilen, hücresel hasara neden olan bileşenlerle savaşır. Bu da kronik hastalık riskinde azalma demektir.
- Ayrıca soğuk sıkım zeytinyağı faydaları arasında anti-inflamatuvar etkiden söz edebilirsiniz. Kronik mikropsuz iltihap olarak açıklayabileceğimiz inflamasyon üzerinde etkilidir. Bu da vücuttaki yangının dinmesi anlamına gelir. Eklem ağrılarına, kimi bağışıklık sorunlarına neden olabilen sorunun hafiflemesine katkı sağlar.
Gerçek Soğuk Sıkım Zeytinyağı Nasıl Anlaşılır?
Siz de soğuk sıkım zeytinyağının faydalarını deneyimlemek isterseniz orijinal ürün seçmeye dikkat etmelisiniz. Peki, gerçek soğuk sıkım zeytinyağını anlama yolları neler?
- İlk olarak aldığınız ürünün etiketinde soğuk sıkım, yavaş sıkım, naturel sızma, cold press gibi ibareler bulunması gerekir.
- Tattığınızda yoğun, hafif meyvemsi, acımsı ve lezzetli bir tat almalısınız.
- Boğazda hafif bir yanma bırakır. Bu polifenol içeriğinin göstergesidir.
- Rengi yeşil ile sarı arasında olur. Zeytinin çeşidine ve üretim yerine bağlı olarak renkte değişim görebilirsiniz.
- Ürünlerin üretim yerini, mümkünse zeytinin cinsini öğrenmelisiniz.
- Etikette ve ürün bilgilerinde asidite ve hasat zamanı bilgisi yer almalıdır.
- Ambalaj koyu renk cam olmalıdır. Plastik veya metal ambalajlardan uzak durmalısınız.
Gerçek soğuk sıkım zeytinyağı için Chiara Alessi ürünleri arasında yer alan zeytinyağını referans alabilirsiniz. Koyu renk cam şişesi yağın korunması için avantaj sunar. Etiketinde yer alan Extra Virgine ve Non Filtrato ifadeleri kalitesinin tescilidir. 25 derecede soğuk sıkım yapıldığı bilgisini ürün özelliklerinde bulabilirsiniz. Kasım-Aralık döneminde yapılan hasattan elde edilir. Ayrıca maksimum asit oranı bilgisine ulaşabilirsiniz. Soğuk sıkım zeytinyağının max asiditesi 0,8’dir. Diğer bir deyişle yüksek kaliteli zeytinyağının sahip olması gereken orandadır. Öte yandan organik üretim standartları ile hazırlandığı bilgisi mevcuttur. Siz de gerçek organik soğuk sıkım lezzetini ve kalitesini tatmak için zeytinyağını hemen sipariş verebilirsiniz.
Soğuk Sıkım Zeytinyağıyla Yemek Yapılır mı?
Yüksek besin değerine sahip soğuk sıkım zeytinyağını birçok farklı yemekte kullanabilirsiniz. Erken hasat soğuk sıkım zeytinyağı ile yapabileceğiniz yemekler;
- Pişirme gerektirmeyen çiğ mezelerde gönül rahatlığı ile kullanabilirsiniz.
- Salataları ekleyebilirsiniz.
- Erken hasat soğuk sıkım zeytinyağlarının dumanlanma noktası 160 derece civarındadır. Rafine edilmiş sıcak sıkım zeytinyağlarında ise dayanma sıcaklığı 200 ile 245 derece arasında değişir. En iyi sonucu almak için 160 derecenin altındaki pişirme işlemlerinde soğuk sıkım zeytinyağını kullanabilirsiniz. Pişirme gerektiren mezelerde, örneğin barbunya pilaki veya portakallı kereviz gibi tariflerde rahatlıkla organik zeytinyağına yer verebilirsiniz. Tek yapmanız gereken ısı derecesine dikkat etmektir.
- Soğuk sıkım zeytinyağını marinasyonda kullanabilirsiniz. Çeşitli et ve balıkların marinesi için zeytinyağından yararlanabilirsiniz. Öte yandan asitle pişirme tekniğini uygularken de zeytinyağının lezzetini yemeğe zerk etmeniz mümkündür. Örnek olarak levrek marine yaparken ısı ile pişirme kullanılmaz. Asitte pişen balık, lezzetini biraz da zeytinyağına borçludur.
Soğuk Sıkım Zeytinyağı ile Neler Yapılır?
Organik ve soğuk sıkım zeytinyağı ile mutfakta yapabilecekleriniz sadece yaratıcılığınızla sınırlıdır. Ellerinizle açtığınız nefis ekmek hamurunun içine zeytinyağı ilave edebilirsiniz. Dip soslarınızda kullanabilir, meze ve salatalarımızı lezzet katabilirsiniz. Balık yemeklerinde, et marinasyonunda, sebze yemeklerinde ve kahvaltılık garnitürlerde kullanabilirsiniz. Aklınıza gelen tüm tencere yemeklerini, hatta pilavları bile zeytinyağı ile yapabilirsiniz. Kekler kurabiyeler, börekler için organik zeytinyağı kullanmanız mümkündür. Yeşil ve acı yağı yapmak için kullanabilir, aromalı yağlar ile mutfaklarınızı zenginleştirebilirsiniz.
Üstelik soğuk sıkıntı zeytinyağının tek kullanım alanı mutfak değil. Saç maskelerinde, cilt kremlerinde, masaj yağı olarak zeytinyağından faydalanabilirsiniz.
Elbette soğuk sıkım zeytinyağının iyi bir iştah açıcı olduğunu da hatırlatmakta fayda var. Mutfak ürünleri masanızı şıklık ile süslerken, yemekler henüz sofraya gelmeden önce bir kase içine zeytinyağı koyarak ikram edebilirsiniz. Dilerseniz içine bazen ki sirke, veya nar ekşisi ekleyebilirsiniz. İkramlarda kullanacağınız çeşit çeşit sofra mutfak ürünleri için Grace Brands’in seçkin koleksiyonlarını hemen inceleyebilirsiniz.
